Papillon is het geesteskind van Stefan Goemaere, opbouwwerker bij SAAMO West-Vlaanderen, een vzw die zich inzet voor mensen in een kwetsbare positie. Voor zijn werk ging hij regelmatig op bezoek bij mensen in energiearmoede. Daar stelde hij vast dat velen onder hen vastzaten in een combinatie van energieverslindende toestellen en hoge energiefacturen.
“Ik herinner me een gezin met een koelkast die niet meer goed sloot”, vertelt Goemaere. “Dat kostte honderden euro’s op hun energiefactuur. Maar ze zaten in schuldbegeleiding, dus konden ze de koelkast niet vervangen tot alle schulden waren afbetaald. Terwijl ze net meer financiële ruimte zouden hebben met een zuiniger toestel. We werken bijvoorbeeld ook met een oudere man die geen wasmachine kan kopen en dus telkens zakken wasgoed naar het wassalon moest sleuren. Dat kostte hem tijd, moeite en 30 euro per maand. Nu huurt hij een wasmachine voor 7,5 euro.”
Papillon werkt samen met Bosch om apparaten zoals koelkasten, diepvriezers, wasmachines en droogkasten aan te bieden in een as-a-service-model. De gebruikers betalen dan een maandelijks bedrag voor een energiezuinig toestel inclusief levering, een woordje uitleg en eventuele herstellingen. Een overeenkomst duurt in de regel tien jaar. Na afloop haalt Bosch het toestel gratis op en laat het recycleren of refurbishen bij het Luikse Electro SOFIE.
“Met deze formule dragen we bij aan de drie hoofdelementen van de circulaire economie”, vertelt Bruno Vermoesen, sustainability officer bij BSH Home Appliances Group en voorzitter van Recupel. “We beperken het gebruik van primaire grondstoffen, verlengen de levensduur en sluiten de materiaalkringloop. En dat kunnen we doen omdat we eigenaar blijven en dus zicht hebben op elke levensfase van het toestel. We vermijden zo dat ze verdwijnen uit de kringloop, wat helaas nog steeds gebeurt met heel wat toestellen.”
“De levensduur van de apparaten verlengen we door reparatie in het contract op te nemen en door ze te refurbishen aan het einde van het contract. Omdat we de toestellen terug in handen krijgen, leren we ook veel over het gebruik, bijvoorbeeld welke onderdelen het meest belast worden. Zo kunnen we nieuwe modellen ontwerpen om makkelijker herstelbaar te zijn en langer mee te gaan. Als ze echt opgebruikt zijn, kunnen we er nog onderdelen uit halen om andere toestellen te repareren. De overige materialen integreren we in onze eigen productieprocessen of stellen we ter beschikking van andere fabrikanten. Zo sluiten we de kringloop en beperken we het gebruik van primaire grondstoffen.”
In 2018 ging het Papillon-project van start met 129 toestellen, maar de formule bleek zo succesvol dat Papillon een nieuw contract met Bosch sloot voor nog eens 550 toestellen. “We praten nu met verschillende gemeentebesturen en OCMW’s om die extra apparaten te verhuren aan de juiste mensen”, zegt Goemaere. “Dat gaat dan over mensen die in aanmerking komen voor de gratis energiescan of voor wie afsluiting dreigt. Het gaat over een prioritaire doelgroep van de Vlaamse overheid, dus past Vlaanderen vanaf dit jaar een deel van de huurprijs bij. SAAMO zorgt samen met de gemeentebesturen, OCMW’s en een privé-investeerder voor de werkingsmiddelen.”
“In principe betalen de mensen die op deze manier geholpen worden over de hele duur van het contract iets meer dan de aankoopprijs. Maar met de besparing op hun energie- en waterfactuur erbij komen ze voordeliger uit dan met een minder zuinig toestel. En er is onderhoud en ophaling in voorzien. Dat is belangrijk, want voor mensen in armoede zijn onverwachte uitgaven echt een enorme bron van stress. Nu zijn ze tien jaar gerust.”
Dat beaamt ook Anne Colette, die via Papillon een koelkast, een kleine diepvriezer en een wasmachine huurt. “Ik kreeg een sociaal appartement”, vertelt ze. “Maar daar stond niks in en ik kon me de aankoop van nieuwe toestellen niet permitteren. Nu heb ik alles wat ik nodig heb en ben ik op mijn gemak: als er iets kapotgaat, hoef ik maar te bellen. De mensen van Papillon hebben me ook veel geleerd over hoe ik energie kan besparen. Ze nemen nog regelmatig contact op, bijvoorbeeld om mijn verbruik op te meten. Ik wens ze veel succes, want het is een heel positief project!”
